Jaka powinna być liczebność grupy w programie TUS?

Trening Umiejętności Społecznych (TUS) to skuteczna metoda terapeutyczna, której powodzenie zależy od wielu czynników – jednym z kluczowych jest odpowiednia liczebność grupy. Optymalna wielkość zespołu uczestników bezpośrednio wpływa na efektywność zajęć i możliwość osiągnięcia założonych celów terapeutycznych. Przyjrzyjmy się, jakie rozwiązania są najbardziej korzystne i dlaczego właściwy dobór liczby uczestników ma tak istotne znaczenie.

Optymalna liczebność grupy TUS

Najbardziej efektywna liczba uczestników w grupie TUS wynosi od 6 do 8 osób [1]. Taka wielkość grupy zapewnia równowagę między możliwością indywidualnego podejścia do każdego uczestnika a tworzeniem wystarczająco dynamicznego środowiska do ćwiczenia interakcji społecznych.

Liczba ta nie jest jednak sztywno ustalona. W zależności od specyfiki programu, cech uczestników oraz możliwości organizacyjnych placówki, grupy mogą liczyć od 4 do nawet 10 osób [3][4]. Mniejsze grupy (4-5 osób) często sprawdzają się lepiej w przypadku uczestników z poważniejszymi trudnościami, wymagających większej uwagi terapeuty. Z kolei większe zespoły (8-10 osób) mogą być odpowiednie dla osób o wyższym poziomie funkcjonowania społecznego.

Warto podkreślić, że praca grupowa w TUS przynosi lepsze efekty niż zajęcia indywidualne [2]. Dlaczego? Ponieważ naturalne środowisko społeczne, jakie tworzy grupa, dostarcza autentycznych sytuacji do nauki i praktyki nabywanych umiejętności. Uczestnicy uczą się nie tylko od trenera, ale również od siebie nawzajem, obserwując reakcje i zachowania innych.

Kryteria doboru uczestników do grupy TUS

Sama liczba uczestników to nie wszystko – równie istotne jest odpowiednie dobranie składu grupy. Wśród najważniejszych kryteriów należy wymienić:

1. Wiek uczestników – różnica wieku między członkami grupy nie powinna przekraczać 2 lat [1]. Ten aspekt jest szczególnie ważny, ponieważ umiejętności społeczne oczekiwane od dzieci i młodzieży różnią się w zależności od etapu rozwojowego.

2. Rodzaj i stopień niepełnosprawności – homogeniczność grupy pod względem potrzeb i możliwości sprzyja efektywności zajęć [1]. Łączenie osób o skrajnie różnych potrzebach może utrudniać prowadzenie spójnych ćwiczeń odpowiadających wszystkim uczestnikom.

3. Możliwość regularnego uczestnictwa – regularne, systematyczne spotkania są kluczowe dla postępu w terapii [1]. Ciągłość pracy grupy wpływa na poczucie bezpieczeństwa uczestników i budowanie relacji.

4. Poziom funkcjonowania poznawczego – uczestnicy powinni być w stanie zrozumieć i realizować zadania proponowane w trakcie zajęć [3].

Właściwy dobór członków grupy, uwzględniający powyższe kryteria, znacząco zwiększa szanse na osiągnięcie celów terapeutycznych dla wszystkich uczestników.

Wpływ liczebności grupy na efektywność TUS

Trening Umiejętności Społecznych ma jasno określone cele: nauczanie właściwych zachowań społecznych, korygowanie niepożądanych wzorców oraz przenoszenie nabytych umiejętności do codziennego życia [1][2]. Liczba uczestników bezpośrednio wpływa na realizację tych założeń.

W przypadku zbyt małych grup (mniej niż 4 osoby) pojawia się problem ograniczonej liczby interakcji oraz mniejszej różnorodności sytuacji społecznych. Z kolei zbyt duże zespoły (powyżej 10 osób) mogą utrudniać indywidualizację podejścia i prowadzić do zmniejszenia zaangażowania niektórych uczestników.

Badania i doświadczenia praktyków wskazują, że optymalna liczebność grupy TUS powinna zapewniać:

– Wystarczającą liczbę partnerów do interakcji
– Możliwość otrzymania indywidualnej informacji zwrotnej
– Szansę na aktywne uczestnictwo każdej osoby
– Odpowiednią dynamikę grupową
– Kontrolę nad przebiegiem sesji przez prowadzącego

Dlatego właśnie przedział 6-8 uczestników uznaje się za złoty środek [1], gwarantujący zrównoważenie powyższych elementów.

Organizacja zajęć a liczebność grupy

Liczba uczestników grupy TUS ma również praktyczne konsekwencje dla organizacji zajęć. Przy planowaniu sesji należy uwzględnić:

Czas trwania spotkań – zajęcia dla grup TUS trwają zwykle od 45 do 75 minut [4][5]. Długość sesji powinna być dostosowana do wieku i możliwości koncentracji uczestników. W przypadku większych grup często potrzeba więcej czasu, aby każdy uczestnik miał szansę aktywnego udziału.

Cykliczność spotkań – standardowy program TUS obejmuje zwykle 10-12 spotkań [4][5]. Taka liczba sesji pozwala na stopniowe budowanie umiejętności i ich utrwalanie. W przypadku większych grup może być konieczne wydłużenie programu, aby wszystkie zagadnienia zostały odpowiednio przepracowane.

Liczba prowadzących – w zależności od wielkości grupy oraz specyficznych potrzeb uczestników, wskazane może być zaangażowanie więcej niż jednego trenera [3]. Przy grupach liczących 8-10 osób, szczególnie gdy uczestnicy prezentują złożone trudności, obecność drugiego trenera znacząco usprawnia przebieg zajęć.

Techniki prowadzenia zajęć a wielkość grupy

Prowadzenie efektywnego TUS wymaga zastosowania różnorodnych technik, których skuteczność może zależeć od liczby uczestników. Wśród najczęściej stosowanych metod znajdują się:

– Odgrywanie ról – umożliwia praktyczne ćwiczenie umiejętności w bezpiecznym środowisku [1][4]
– Modelowanie zachowań – demonstrowanie pożądanych zachowań przez trenera lub innych uczestników [1]
– Informacje zwrotne – konstruktywna ocena zachowań ćwiczonych podczas zajęć [1][4]

W mniejszych grupach (4-6 osób) łatwiej o indywidualizację podejścia i głębsze przeanalizowanie poszczególnych sytuacji. Większe zespoły (7-10 osób) oferują więcej możliwości interakcji, ale wymagają od trenera większej uwagi i sprawności w zarządzaniu dynamiką grupy.

Aspekty praktyczne organizacji grup TUS

Przy tworzeniu grup TUS placówki muszą uwzględnić nie tylko aspekty terapeutyczne, ale również praktyczne uwarunkowania:

Potencjał organizacyjny – dostępność odpowiednio przygotowanych pomieszczeń, materiałów dydaktycznych i kadry wpływa na możliwą liczebność grup [3][4].

Zapotrzebowanie – w niektórych placówkach duża liczba osób potrzebujących wsparcia może prowadzić do tworzenia nieco większych grup (do 10 osób) [3][4].

Specjalizacja grup – coraz częściej tworzone są grupy tematyczne, skoncentrowane na konkretnych aspektach funkcjonowania społecznego (np. komunikacja, rozwiązywanie konfliktów), co również może wpływać na optymalną liczebność [5].

Rola trenera w dostosowaniu zajęć do wielkości grupy

Prowadzenie skutecznego TUS wymaga od trenera elastyczności i umiejętności dostosowania programu do specyfiki grupy, w tym jej liczebności [3][5]. Doświadczony trener potrafi:

– Modyfikować ćwiczenia tak, aby angażowały wszystkich uczestników
– Dostosowywać tempo pracy do możliwości grupy
– Efektywnie zarządzać czasem, aby każdy uczestnik miał szansę na aktywny udział
– Równoważyć potrzeby indywidualne z dynamiką grupową

W przypadku większych grup (8-10 osób) szczególnie ważne jest przemyślane strukturyzowanie zajęć oraz umiejętne moderowanie interakcji między uczestnikami.

Podsumowanie

Optymalna liczebność grupy w programie TUS wynosi 6-8 osób [1], choć w praktyce spotyka się grupy liczące od 4 do 10 uczestników [3][4]. Kluczowe znaczenie ma nie tylko sama liczba, ale również odpowiedni dobór uczestników pod względem wieku, rodzaju trudności oraz możliwości uczestnictwa.

Właściwie dobrana wielkość grupy stanowi jeden z fundamentów skutecznego Treningu Umiejętności Społecznych, umożliwiając realizację jego głównych celów: nauczania umiejętności społecznych, korekty niepożądanych zachowań oraz przeniesienia nabytych kompetencji do codziennego funkcjonowania [1][2].

Decyzja o liczebności grupy powinna uwzględniać zarówno aspekty terapeutyczne, jak i praktyczne uwarunkowania organizacyjne, zawsze z priorytetem dla dobra uczestników i efektywności procesu terapeutycznego.

Źródła:

[1] https://pedagogika-specjalna.edu.pl/autyzm/trening-umiejetnosci-spolecznych/
[2] https://www.scrd.pl/trening-umiejetnosci-spolecznych/
[3] https://caleplemie.pl/tus/
[4] https://www.zielony-latawiec.edu.pl/trening-umiejetnosci-spolecznych–wspieranie-rozwoju
[5] https://educata.com.pl/trening-umiejetnosci-spolecznych-tus